Dziady i jukace w Bielsku-Białej! Zaskoczyły i rozbawiły mieszkańców ZDJĘCIA

Karnawał, przebierańcy, wrzawa, śmiech i zabawa - to najkrótsza charakterystyka Żywieckich Godów – przeglądu kolędniczego, który potrwa od 11 do 26 stycznia 2020. Korowody i konkursowe prezentacje odbędą się Żywcu i Milówce, a finał w Bielsku-Białej. Swój udział zapowiedziało niemal 50 grup i wykonawców.

Właśnie z tej okazji po raz pierwszy żywieckie dziady i jukace pojawiły się na ulicach Bielska-Białej, by promować 51 . Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych Żywieckie Gody. Przebierańcy w postaci koni, niedźwiedzi, policjanta, kominiarza, śmierci, Żyda czy kasjera, dziada, poganiacza, babki oraz diabła najpierw wprawili bielszczan (i kierowców przejeżdżających przez miasto) w konsternację, ale szybko zyskali ich sympatię. Zaprezentowali się na placu Chrobrego, przeszli ulicą 11 Listopada, a na koniec swój program pokazali prezydentowi Bielska-Białej i mieszkańcom na placu Ratuszowym. W efektownym korowodzie wzięło udział 50 mężczyzn z 12 grup kolędniczych i obrzędowych Żywiecczyzny.

- Dziadem, czy jukacem żywieckim niełatwo być. Trzeba mieć określoną w sobie określoną siłę tradycji, folkloru, umieć się przebrać. A chcąc być jukacem żywieckim czy zabłockim, to trzeba być jeszcze kawalerem – mówił Antoni Szlagor, burmistrz Żywca, na konferencji prasowej w Regionalnym Ośrodku Kultury w Bielsku-Białej poprzedzającej przemarsz.

Dodał, że oglądając prezentacje grup kolędniczych i obrzędowych m.in. na żywieckim Rynku widać, jak wszystkim zależy na tej tradycji i jej kultywowaniu.

- To już 51. Gody Żywieckie. Powiedzmy sobie szczerze: czy jak coś jest lipne i niefajne, to czy istniałoby aż 51 lat? Jeśli mamy 51 Gody Żywieckie to znaczy, że są one dobrze zorganizowane, współpraca między instytucjami jest doskonała, a ludzie chcą, by te Gody odbywały się – powiedział burmistrz.

Andrzej Maciejowski z Milówki, dyrektor tamtejszego GOK wyznał, że z grupami kolędniczymi jest związany od początku Godów Żywieckich, czyli od 1969 roku. - Jako i uczestnik grupy „Proćkop”, chodziłem za konia, za pachołka. W Milówce dzień plenerowy pierwszy raz był w 1974 roku. I tak, jak 50 lat temu, tak i teraz czekam z roku na rok na te święta, by spotkać tych wspaniałych ludzi z Żywiecczyzny, którzy promują i pielęgnują naszą piękną tradycję – dodał.

Zaznaczył, że na Żywiecczyźnie działają nie tylko grupy, które przygotowują się specjalnie na Żywieckie Gody. Są też nieformalne grupy, które kolędują po domach, a także takie, które chodzą tylko w drugi dzień świąt (św. Szczepana). Jego zdaniem na Żywiecczyźnie jest ok. 30-35 grup kolędniczych i obrzędowych.

- Taka grupa liczy 40 chłopa. Czyli mamy ponad tysiąc ludzi, którzy przynoszą radość Żywiecczyźnie. To jest ciekawe, to jest żywe, bo to grupy nieformalne, które same czują, że jak jest grudzień, to trzeba się brać za stroje i ćwiczyć. Od początku grudnia już słychać dzwonki, gwizdki, dźwięki muzyki. Przecież, żeby chodzić przez parę dni w postaci koni trzeba mieć kondycję i rytmicznie wykonywać taniec w rytm muzyki – dodał.

W pierwszy festiwalowy weekend (11–12 stycznia 2020 r.) w atmosferę Żywieckich Godów publiczność wprowadzi ponad 30 wykonawców, grup kolędniczych i obrzędowych, którzy zjadą z różnych stron Beskidów. W Klubie Papiernik w Żywcu zaprezentują się kolędnicy z szopką, gwiazdą, soplem, turoniem, kozą, owsem, rajem, Dorotą, będą Trzo Króle, herody, szlachcice, winszownicy, połaźnicy.

- Są wśród nich kolędnicy z dziada pradziada – bo w wielu domach przekaz międzypokoleniowy jest nadal silny. Inni to pasjonaci rekonstruujący tradycje, które już odeszły. Będą winszować „Na scynście, na zdrowie, na tyn Nowy Rok!”, śpiewać kolędy życzące, pastorałki, kantyczki, odgrywać scenki i wyprawiać różne figle. Pokażą, że w każdej beskidzkiej miejscowości Boże Dziecię nieco inaczej na świat przychodzi – podkreślają organizatorzy przeglądu.

Kolejne dwie styczniowe soboty to wesołe korowody i okazja do zabawy. Ulicami Milówki i Żywca przejdą tłumy przebierańców – dziadów noworocznych i jukacy – a wśród nich postacie Niedźwiedzi, Koni, Kominiarzy, Diabłów, Maciduli i inni.

To pokazy noworocznych tradycji górali żywieckich, m.in. z Węgierskiej Górki, Suchego, Zwardonia, Ciśca, Milówki, Kamesznicy, Cięciny, Żabnicy, Żywca-Zabłocia, Nieledwi. Zamiast fajerwerków będą więc tradycyjne pokazy trzaskania z bata. Zagrają góralskie kapele złożone z heligonek i wakatu. Będą też bębny, dzwonki, gwizdki, bo huk, hałas ma zgodnie z tradycją odstraszyć wszelkie zło, aby przyszły rok był jak najlepszy. Milówiecki dzień plenerowy zaplanowano na 18 stycznia, a żywiecki na 25 stycznia. Swój udział zapowiedziało kilkanaście grup obrzędowych.

W Milówce (18 stycznia) wszystko rozpocznie się na Rynku już o 8.30 od powitania grup dziadowskich i konkursu trzaskania z bata. O godz. 10.30 barwny korowód przejdzie pod Starą Chałupę, aby tam wziąć udział w prezentacjach konkursowych, ocenianych przez jury złożone z etnografów i folklorystów (od 11.00).

Natomiast w Żywcu (25 stycznia) korowód ruszy spod Karczmy Żywieckiej o godz. 11.00 i przejdzie na Rynek. Tam zobaczyć będzie można niekonkursowe prezentacje zespołów oraz drugi konkurs trzaskania z bata.

Organizatorzy Żywieckich Godów nie ukrywają, że dla przyjezdnych niecodzienne, dziwaczne wręcz stroje, pełne ekspresji maski, a także psoty dziadów i jukacy mogą być zaskakujące. Przebierańcy wydają się zupełnie niedzisiejsi, archaiczni, niemal pierwotni. Ich obrzędy, wywodzące się z czasów przedchrześcijańskich, mają zapewnić dostatek, urodzaj, powodzenie. Dla mieszkańców Żywiecczyzny są symbolem ich tożsamości, sygnalizują początek nowego roku. To zabytkowa i jednocześnie żywa forma folkloru, o czym świadczy wpis tych zwyczajów na „Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego”.

PROGRAM ŻYWIECKICH GODÓW 2020

ŻYWIEC

11–12 stycznia (sobota–niedziela), godz. 12.00
PRZEGLĄD GRUP KOLĘDNICZYCH I OBRZĘDOWYCH WYSTĘPUJĄCYCH W IZBIE
przesłuchania konkursowe (Miejskie Centrum Kultury – Klub Papiernik, ul. Ks. Pr. St. Słonki 31)

25 stycznia (sobota), godz. 11.00
Dzień plenerowy Żywieckich Godów
· korowód grup kolędniczych i obrzędowych (Karczma Żywiecka – Rynek)
· prezentacje zespołów (Rynek)
· konkurs trzaskania z bata (Rynek)

Imprezy towarzyszące
Przegląd Kolęd i Pastorałek „Pastorałka Żywiecka”
(Miejskie Centrum Kultury, al. Wolności 4)
7 stycznia (wtorek), godz. 12.00 – przesłuchania konkursowe
8 stycznia (środa), godz. 9.00 – przesłuchania konkursowe

11 stycznia (sobota), godz. 16.00 – koncert laureatów

Beskidzki Karnawał
26 stycznia (niedziela)
godz. 12.30 msza św. w konkatedrze NNMP w Żywcu
godz. 13.30 korowód uczestników Beskidzkiego Karnawału (Rynek – MCK)
godz. 14.00 prezentacje gmin powiatu żywieckiego, kiermasz sztuki ludowej oraz degustacja potraw przygotowanych przez koła gospodyń wiejskich (MCK)
godz. 17.00 koncert zespołu Chwila
12. Przegląd Widowisk Jasełkowych Placówek Opiekuńczo-Leczniczych i Warsztatów Terapii Zajęciowej, (MCK, al. Wolności 4)

31 stycznia (piątek)
godz. 8.00 przesłuchania konkursowe
godz. 17.00 uroczyste wręczenie nagród

MILÓWKA

18 stycznia (sobota)
Dzień plenerowy Żywieckich Godów
godz. 8.30 zbiórka grup obrzędowych (Rynek)
godz. 9.00 konkurs trzaskania z bata (Rynek)
godz. 10.30 korowód grup kolędniczych i obrzędowych (Rynek – Stara Chałupa, ul. Piastowska 1)
godz. 11.00 KONKURS KOLĘDOWANIA GRUP OBRZĘDOWYCH WYSTĘPUJĄCYCH W PLENERZE – DZIADÓW NOWOROCZNYCH I JUKACY (obok Starej Chałupy)

Imprezy towarzyszące
Skubanie pierza, łuskanie fasoli, przędzenie wełny, występy kolędników, degustacja potraw, (Stara Chałupa)

23 stycznia (czwartek), godz. 16.00
Wieczór wspomnień o życiu i twórczości Józefa Szczotki (Stara Chałupa)

24 stycznia (piątek), godz. 16.00
Potańcówka dziadowska
– koncerty kapel i zespołów, występy dziadów, szlachciców i pastuszków (Dom Strażaka, ul. Dworcowa 21)

25 stycznia (sobota), godz. 19.00, wstęp 20 zł
Gościna oraz Spotkanie z tradycją
– degustacja potraw regionalnych
– koncert muzyki góralskiej
– występy kolędników i szlachciców, (Dom Strażaka)

26 stycznia (niedziela), godz. 13.00, wstęp 20 zł
Koncert kolęd i pastorałek
w wykonaniu zespołu Wierchy z Milówki, (kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Milówce)

26 stycznia, godz. 18.00
Zimowa Szkoła Folkloru
– warsztaty rękodzieła artystycznego, (Gminny Ośrodek Kultury w Milówce, ul. Dworcowa 1)

21 stycznia (wtorek), godz. 14.30 – bibułkarstwo
23 stycznia (czwartek), godz.14.30 – ceramika

BIELSKO-BIAŁA
26 stycznia (niedziela), godz. 17.00
KONCERT LAUREATÓW ŻYWIECKICH GODÓW, (Miejski Dom Kultury – Dom Kultury im. Wiktorii Kubisz, ul. Słowackiego 17)