Historia polskich żaglowców i jachtów w regatach - The Tall Ships’ Races

Operacja Żagiel (ang. The Tall Ships' Races lub Operation Sail, pierwotnie Cutty Sark Tall Ships' Races) jest to zlot żaglowców przeważnie połączony z regatami oraz imprezami okolicznościowymi, organizowany przez Sail Training Association mające propagować ideę wychowania młodzieży na pokładach wielkich żaglowców.

Regaty i zloty żaglowców odbywają się w Europie od kilkudziesięciu lat.

Pomysł wyścigów statków żaglowych zrodził się w Anglii na początku lat 50. XX w.

Brytyjski prawnik Bernard Morgan zaproponował zgromadzenie żaglowców w jednym miejscu i zorganizowanie dla nich regat. Jesienią 1954 roku zawiązany został Międzynarodowy Komitet Regatowy, a w lipcu 1956 roku rozegrano pierwsze regaty pod patronatem księcia Edynburga. Na trasie z angielskiego Torbay do Lizbony ścigało się 21 żaglowców. Niektóre z nich, jak norweskie: "Christian Radich" i "Soerlandet" czy szwedzkie: "Falken" i "Gladan", pływają do dzisiaj. Impreza okazała się tak dużym sukcesem, że jednorazowo zwołany Komitet postanowiono przekształcić w stałą organizację. Sformułowano i zatwierdzono statut organizacji o nazwie Sail Training Association (STA).

Właśnie tej organizacji powierzono organizację kolejnych regat. W 1972 r. sponsorem imprezy został producent szkockiej whisky z wizerunkiem "Cutty Sark" - najpiękniejszego i najszybszego klipra herbacianego XIX w. Od tej pory regaty przyjęły nazwę "The Cutty Sark Tall Ships’ Races".

Polski udział w "Cutty Sark" - popularnie zwanych "Operacją Żagiel", zaczął się od zwycięstwa "Daru Pomorza" w 1972r. Dwa lata później, pierwszy raz w historii, gospodarzem zakończenia regat została Polska i Gdynia - macierzysty port żaglowca. Debiutant – po dramatycznej walce – wrócił jako zwycięzca.

Od tej chwili stale brał udział w imprezach „The Cutty Sark Tall Ships’ Races”, zawsze budząc podziw urodą i utrzymaniem statku, prezencją jego załogi, a przede wszystkim stylem i jakością żeglarskiego rzemiosła. Ponownie wygrywając regaty w 1980 r. otrzymał główną nagrodę „Cutty Sark Trophy” – replikę legendarnego klipra „Cutty Sark”.

Następcą Daru Pomorza był Dar Młodzieży, który również od 1982 roku świetnie dawał sobie radę na międzynarodowych regatach wygrywając etapy regat. W 1983 r. wziął udział w zlocie żaglowców w Japonii, a rok później w kanadyjskim Tall Ships' Races.

W latach 1987-1988 pod dowództwem kpt. ż.w. Leszka Wiktorowicza okrążył Ziemię drogą wokół przylądka Horn. W 1992 roku uświetnił 500 rocznicę odkrycia Ameryki rejsem do USA. Brał udział w regatach „Osaka Sail” (pod patronatem Sail Training Association) pod dowództwem Henryka Śniegockiego wygrywając całość regat i zdobywając nagrodę honorową prezydenta Osaki. W następnych regatach bierze udział prawie we wszystkich ich etapach. W klasie A, obok Daru Młodzieży, weteranem tych imprez jest również żaglowiec Akademii Marynarki Wojennej Iskra, która w 1989 roku pod dowództwem dzisiejszego kontradmirała Czesława Dyrcza, jako druga polska jednostka, zdobyła zaszczytną nagrodę Cutty Sark Trophy, a także bardzo prestiżową nagrodę Fair Play.

To samo wyróżnienie podzieliła również Pogoria, która w 1999 w Alborgu, końcowym porcie regat, otrzymała Cutty Sark Trophy – najwyższą nagrodę regat. W historii The Tall Ships’ Races bardzo mocno zaznaczył się harcerski żaglowiec Zawisza Czarny, który podczas regat w osławionym trójkącie bermudzkim uratował część załogi starego żaglowca Marquez, który zatonął podczas sztormu. Trudno by dzisiaj wyliczyć jak wiele polskich załóg na małych jachtach brało udział w tych imprezach znosząc dzielnie trudy wielkich atlantyckich przestrzeni czy też burzliwych akwenów Morza Północnego i Zatoki Biskajskiej.

Do rekordzistów na pewno należą jachty: akademicki typu opal Smuga Cienia, z jacht klubu kotwica Tornado, Śląski Gwarek i wiele innych.