Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Pszczoła – mały owad dźwigający na swych barkach cały świat

Jakub Szołdra-Laszczyk
PRZEMEK SWIDERSKI / POLSKA PRESS / DZIENNIK BALTYCKI
Pszczoły stanowią największą i ekonomicznie najważniejszą grupę zapylaczy na całym świecie. Ich rola w ekosystemie jest bezcenna, a przede wszystkim niemożliwa do zastąpienia w żaden inny sposób. Zmniejszająca się z roku na rok populacja tych owadów może doprowadzić do katastrofy klimatycznej, która nieodwracalnie zmieni życie wszystkich organizmów na Ziemi.

- Pszczoły to istotny element ekosystemu i główny zapylacz roślin owadopylnych. Znanych nam jest 20 tys. gatunków pszczół z czego 500 gatunków żyje w Polsce. My najczęściej kojarzymy pszczołę miodną - Apis Mellifera. Ich wkład w nasze życie jest niepodważalny, ponieważ to właśnie pszczoły zapylają rośliny uprawne, które w formie rozmaitych produktów rolno-spożywczych trafiają na nasze stoły – wyjaśnia Zuzanna Całyniuk, lekarz weterynarii i doktorantka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

Pszczoły komunikują się ze sobą przy pomocy dźwięku oraz tańca, który zależy od kąta padania światła. Przeciętny przedstawiciel tego gatunku potrafi przelecieć 3 km., ale rekordowa odległość jaką może pokonać waha się nawet w okolicy 10 km. Do nawigacji pszczoła wykorzystuje kompas zewnętrzny oraz wewnętrzny, który zbiera koordynaty w oparciu o pozycję słońca i nieba, a dzięki wrodzonemu zegarowi owad perfekcyjnie wie, kiedy roślina „mioduje”.

Aby wyprodukować 1 kg. miodu pojedyncza pszczoła musiałaby zebrać 3 kg. nektaru pokonując w tym czasie odległość 40 tys. km., co odpowiada okrążeniu kuli ziemskiej. Wytworzenie 1 kg. miodu wymaga odwiedzenia 8 500 000 kwiatów akacji, 4 200 000 kwiatów esparcety lub 20 000 000 kwiatów koniczyny. Składający się w 80% z naturalnych cukrów, 18% z wody i w 2% z minerałów, witamin, protein i pyłku miód wytwarzany jest przez pszczoły w ten sam niezmienny sposób od 150 milionów lat.

Charakterystyczny dla pszczół plaster miodu był przez wiele osób uważany za kształt, który ma najlepszy stosunek zużytego materiału do zbudowanej przestrzeni. Wieloletnie rozważania na ten temat dopiero w 1999 roku potwierdził Thomas C. Hales, który pokazał matematyczny dowód na to, że pszczela architektura jest najbardziej optymalnym rozwiązaniem. Struktura plastra miodu z powodzeniem jest wykorzystywana w lotnictwie, energetyce, przemyśle zbrojeniowym czy przy budowie komputerów.

Pszczoły żyjące w Polsce

Na terenie Polski żyje 500 gatunków pszczół, ale tylko pszczoła miodna produkuje kojarzony z tym owadem miód. Pozostałe gatunki określa się mianem pszczół dziko żyjących, które podobnie jak pszczoły miodne możemy codziennie wspierać wykorzystując sposoby polecane przez Zuzannę Całyniuk, doktorantkę Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie:

- Kupujmy i siejmy nasiona roślin miododajnych i dbajmy o swoje uprawy, by zapewnić pszczołom pożywienie. Dobrze jest też zapewnić pszczołom poidełka wypełnione keramzytem lub węgielkiem. Co ważne poidełka umieszczamy na słońcu. Warto również ustawiać domki dla dzikich zapylaczy, które można kupić w sklepie albo wykonać samemu. Na terenach wiejskich przestrzegajmy godzin oprysków, aby nie wykonywać ich w czasie pszczelej pracy. Starajmy się też wspierać lokalnych pszczelarzy, to ogromni miłośnicy tych niezwykle cennych owadów.

Pszczoły żyjące dziko to w znacznej większości samotnicy mieszkający najczęściej w ziemi, łodygach roślin, a czasem nawet w opuszczonych muszlach ślimaka. Wyjątkiem jest odmiana zadrzechnia, która drąży tunele w martwych drzewach. Pszczoły samotnice różnią się między sobą zdolnościami do zbierania pyłku i nektaru, dlatego aby przeżyć potrzebują urozmaiconego środowiska roślinnego.

Żyjącym w rodzinie przedstawicielem dzikiej pszczoły jest trzmiel występujący w ok. 30 odmianach, którego niewielkie grupy bytują w ziemi, opuszczonych norkach czy szczelinach murów. Niektóre odmiany żyją w dziuplach drzew i ptasich budkach. Polskie trzmiele zapylają ok. 400 gatunków roślin, przy czym bób, lucerna i koniczyna mogą być zapłodnione wyłącznie przez trzmiela.

Produkujące miód pszczoły miodne żyją w hierarchicznych grupach, na czele których stoi matka (królowa) odpowiadająca za ciągłość narodzin w ulu. Rocznie może znieść ok. 200 000 jaj i jako jedyna w rodzinie potrafi przeżyć od 4 do 5 lat. Niepracująca matka za pomocą feromonów przekazywanych w pokarmie reguluje życie rodziny.

Najliczniejszą, czasem nawet 80 tys. grupę stanowią robotnice. Ich zadaniem jest dostarczanie do ula pyłku, nektaru i wody. W społeczności pełnią funkcję porządkowe, karmią larwy, pełnią straż oraz zbierają pyłek i nektar. Efektem ich działalności jest miód, pyłek, pierzga czy wosk. Żyją od 4 do 24 tygodni.

Swoje miejsce w hierarchii rodziny mają też trutnie, których zadaniem jest bieżące zapładnianie matki, aby rodzina mogła się rozmnażać i rozwijać. Przeżywają od 4 do 5 tygodni i są pozbawione żądła.

Co sprawia, że pszczoły umierają?

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) oraz Komisja Europejska oceniają w Czerwonej Księdze, że 1 na 10 gatunków pszczół grozi całkowite wymarcie, a liczebność pozostałych gatunków zmniejszy się o 37%.

- Naukowcy wyróżniają trzy główne zagrożenia dla pszczół. Pierwszym jest powszechne stosowanie pestycydów, które osłabiają pszczele rodziny. Nikotynoidy są związkami stosowanymi w rolnictwie do ochrony roślin jadalnych, a oprysk preparatami zawierającymi te substancje jest szkodliwy dla owadów zapylających. Następnym zagrożeniem są monokultury, czyli przemysłowa uprawa roślin. Pszczoły żywią się nektarem oraz pyłkiem. Jego jakość determinuje to czy wykarmią czerw oraz zapewnią sobie zapasy na cały sezon. Wielkie pola uprawne gryki czy rzepaku kwitną zaledwie kilka tygodni. Ostatnim zagrożeniem są choroby, zarówno bakteryjne, jak i pasożytnicze. Zgnilec Amerykański to choroba bakteryjna, która atakuje larwy w momencie, w którym nie mają dostatecznej ilości pokarmu i uszkadza ściany jelit. Larwy umierają w ciągu 4 dni od zarażenia. Warroza to choroba pasożytnicza widoczny gołym okiem i pasożytują na wszystkich formach rozwojowych pszczół – wymienia zagrożenia dla pszczół lekarz weterynarii Zuzanna Całyniuk.

Na życie pszczół negatywnie wpływa zmiana strukturalna miast i wsi. Wsie coraz częściej stają się sypialnianymi osiedlami dużych miast. Naturalne środowiska żerowania owadów w postaci nieużytków, łąk i miedz zastępują domy oraz przydomowe ogródki niegwarantujące potrzebnej pszczołom do życia bioróżnorodności. Urbanizacja wsi sprawia, że pszczoły samotnice oraz trzmiele mają coraz mniej przestrzeni do żerowania, zakładania gniazd i składania jaj.

Niekorzystnie wygląda też sytuacja pszczół w ośrodkach miejskich. Betonowe, pozbawione roślinności aglomeracje oraz regularnie koszone tereny zielone połączone z monokulturowymi uprawami roślin sprawiają, że miejskie pszczoły są pozbawiane pożywienia.

Wymieranie pszczół przyśpiesza również postęp technologiczny. Coraz więcej urządzeń wykorzystywanych przez człowieka emituje fale elektromagnetyczne, które negatywnie wpływają na zdolności nawigacyjne owadów. Pozbawione podstawowych narzędzi lokalizacyjnych pszczoły nie są w stanie wracać do swoich gniazd, co często kończy się dla nich śmiercią.

Dlaczego pszczoły są tak ważne dla naszego świata?

Rośliny na całym świecie aby się rozmnażać muszą wymieniać się między sobą pyłkami. Z uwagi na ograniczone możliwości poruszania się proces ten prowadzony jest przy pomocy wiatru, wody i zwierząt. Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) określiła w badaniu 100 gatunków roślin, które odpowiadają za 90% żywności na świecie. 75 gatunków z tej listy wymaga zapylenia przez pszczoły.

- Albert Einstein powiedział, że jeśli wyginą pszczoły, to ludziom zostaną 4 lata życia. W internecie możemy znaleźć chińskie miasto Hanyuan słynące z uprawy gruszek, gdzie rolnicy zapylają rośliny specjalnymi pędzelkami przez tzw. ręczne zapylanie. Uważają oni, że ręcznie zapylone rośliny wydają lepsze owoce. Koszt zapylania ręcznego jest gigantyczny, a pszczoły nie dość, że zapylają rośliny za darmo to przy okazji produkują miód, pyłek i pierzgę. Ogromny procent żywności, który trafia na nasze talerze jest zapylany przez owady. Gdyby zabrakło owadów, a rolnicy musieliby zapylać rośliny ręcznie ceny żywności wzrosły by niebotycznie. Nie bez powodu światowa wartość plonów uzyskanych dzięki pracy owadów opiewa na wartość przeszło 250 mld euro - mówi lekarz weterynarii i doktorantka Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie Zuzanna Całyniuk.

Rośliny owadopylne w naszej szerokości geograficznej to blisko 80% wszystkich występujących gatunków. Zapylające pszczoły mają wpływ na produkcję m.in. jabłek, truskawek, pomidorów, rzepaku, śliwek, bobu, cukinii czy rozmarynu, a to jedynie niewielka część produktów, które mogłyby nie powstać albo byłyby o wiele uboższe gdyby nie zapylacze. Działalność pszczół pozwala ludziom na dostarczenie do organizmu odpowiednio zbilansowanych oraz bogatych w witaminy posiłków, a także wpływa na jakość i wielkość plonów. W większości przypadków nie ma możliwości zastąpienia pracy owadów żadną inną technologią.

Pszczoły odpowiadają nie tylko za żywienie ludzi, ale także ssaków i ptaków. Owady zapylają łąki, drzewa oraz rosnące dziko owoce. Z powstałych po zapłodnieniu ziaren roślin korzystają ptaki, a na łąkach żerują roślinożercy. Pszczoły odpowiadają za bioróżnorodność łańcucha pokarmowego, a ich wymarcie doprowadziłoby do śmierci kolejnych ogniw. Ekosystemami szczególnie zależnymi od zapylaczy są łąki i wrzosowiska.

Same w sobie pszczoły również są źródłem pożywienia. Ze zgromadzonych zapasów miodu korzystają ludzie i dzikie zwierzęta, a owady są codziennym elementem diety wielu gatunków ptaków.

Działalność pszczół wpływa także na budowę schronień dla ssaków i ptaków. Zapylacze pełnią kluczową rolę w procesie wzrostu lasów tropikalnych, lasów sawanny oraz lasów liściastych. Bez ich udziału w Polsce nie rosłyby klony, wierzby czy topole. Jeśli znikną pszczoły zjawisko suszy czy upałów będzie występować coraz częściej.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Pszczoła – mały owad dźwigający na swych barkach cały świat - Katowice Nasze Miasto

Wróć na bielskobiala.naszemiasto.pl Nasze Miasto